ΣΠΙΡΚΙΝ - ΓΥΑΚΧΟΤ: Διαλεκτικός και Ιστορικός Υλισμός / Τι κοινό έχουν η αναγκαιότητα κι η σύμπτωση;

"Για τους μεταφυσικούς, αυτό που είναι αναγκαίο δε μπορεί να είναι συμπτωματικό, κι αυτό που είναι συμπτωματικό, δε μπορεί να είναι αναγκαίο. Αυτό άλλωστε μας λέει κι η λογική. Αλλά συμβαίνει έτσι και στην πραγματικότητα;

Μέσα στη ζωή, μέσα στην πραγματικότητα, υπάρχουν πλήθος κοινά σημεία ανάμεσα στη σύμπτωση και στην αναγκαιότητα, που είναι στενά συνδεδεμένες. Δε θα μπορούσαμε να την αποσπάσουμε τη μια απ'την άλλη. Ένα παράδειγμα.

Μια μέρα, κάποια είδηση γίνεται γνωστή στον κόσμο ολόκληρο: ένα φλεγόμενο αμερικανικό αεροπλάνο έριξε ατομικές βόμβες στο ισπανικό έδαφος. Ο μεσογειακός Ισπανικός λαός κινδύνεψε να καταστεί θύμα αμετάκλητης καταστροφής. Αν αναλύσουμε αυτό το γεγονός βαθύτερα, θα δούμε πως είναι κάτι περισσότερο από ατύχημα. Τα αμερικανικά αεροπλάνα φορτωμένα με πυρηνικά όπλα, που πετούν και νύχτα πάνω από το ισπανικό έδαφος κι άλλων χωρών, δημιουργούν συνθήκες τέτοιες που τα ατυχήματα αυτού του είδους να γίνονται αναπόφευκτα. Και το αν επαναλαμβάνονται δεν είναι κάτι καθόλου συμπτωματικό. Αυτοί οι ιπτάμενοι μεταφορείς του θανάτου, αποτελούν αναγκαστικά έναν σταθερό κίνδυνο για τους ανθρώπους.

Πίσω από τη σύμπτωση πρέπει πάντα να ξέρουμε να ανακαλύπτουμε την αναγκαιότητα, τους νόμους που την περικλείουν. Ούτε μέσα στη Φύση, ούτε μέσα στην Κοινωνία, υπάρχουν συμπτωματικά φαινόμενα που να  μη βρίσκεται πίσω τους αυτή ή η άλλη αναγκαστική διαδικασία, υπαγορευόμενη από νόμους, μια αιτία που να μην τις περικλείνει. Έτσι ο Ένγκελς, έλεγε ότι η σύμπτωση είναι η μορφή κάτω από την οποία εκδηλώνεται η αναγκαιότητα, πως είναι το συμπλήρωμα αυτής της τελευταίας.

Η αναγκαιότητα καθορίζει τη βασική πορεία της εξέλιξης. Η σύμπτωση, μέσα σε κάθε μεμονωμένη διαδικασία, συμπληρώνει την αναγκαιότητα με μια σειρά από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η Επιστήμη συγκεντρώνει την προσοχή της πάνω στη μελέτη τη αναγκαιότητας, πάνω στους νόμους των φαινομένων που βρίσκονται σε εξέλιξη, γιατί καλείται ακριβώς να αποκαλύψει τις κυριαρχικές τους τάσεις.

Η Επιστήμη δε θα μπορούσε να περιοριστεί σε τυχαίες ανακαλύψεις. Ο ερευνητής οφείλει να ακολουθεί στις έρευνές του τέτοιον τρόπο ώστε να μην εξαρτάται από την τύχη και να εξασφαλίζει αλάθητα το επιθυμητό αποτέλεσμα, έτσι που να μη δρα ψαχουλεύοντας, μα με γνώση των αιτιών.

Κάθε γεωλόγος ξέρει πως οι σοφοί δε θα μπορούσαν να κάνουν τόσες ανακαλύψεις αν αφήνονταν να οδηγηθούν απ'την τύχη. Για να κάνεις μια σωστή γεωλογική μελέτη, πρέπει πρώτα να μελετήσεις τους νόμους που διέπουν τη δομή και το γήινο φλοιό και να εμπνευσθείς από την πράξη. Έτσι ο μελετητής δεν εξαρτάται από την "τύχη" κι οι έρευνές του αναγκαστικά στέφονται με επιτυχία.

Πολλές συμπτώσεις είναι ευνοϊκές για τον άνθρωπο, μα ωστόσο, υπάρχουν κι άλλες που φέρνουν καταστροφές και βάσανα: είναι οι άνεμοι που πνέουν στην έρημο, οι πλημμύρες και άλλες φυσικές καταστροφές. Βασιζόμενοι στη μελέτη της αναγκαιότητας, στη μελέτη των φυσικών νόμων, η Επιστήμη προσπαθεί να περιορίσει τη δράση τους."

Ακολουθεί ο αγώνας των ανεπιθύμητων συμπτώσεων και καταλήγει:

"Ο άνθρωπος λοιπόν, δεν είναι αδύναμος μπροστά στη δράση των συμπτώσεων, των ανεπιθύμητων. Είναι σε θέση να τις εξουδετερώνει ή να τις περιορίζει στο ελάχιστο."

 ΣΠΙΡΚΙΝ-ΓΥΑΚΧΟΤ: Διαλεκτικός και Ιστορικός Υλισμός
Εκδόσεις Πλανήτης
Μετάφραση: Δ.Π. ΚΩΣΤΕΛΕΝΟΣ

Επέλεξα για αυτήν την ανάρτηση να φωτογραφίσω το ίδιο το βιβλίο, καθώς και τις "εικαστικές" ανησυχίες της παιδικής μου ηλικίας. Ήμουν δεν ήμουν έξι ετών τότε, αν κρίνω από το πριγκιπικό μου φόρεμα και το μαλλί "μήλο", το οποίο σημειωτέον απεχθανόμουν. Ενδεχομένως, αυτό να υπήρξε και η αφορμή για τον παππού μου, ώστε να με εισαγάγει στον κόσμο της φιλοσοφίας ;-) Τι είδους συνειρμό μπορεί να έκανε και να συνδύασε το φόρεμα με τον υλισμό, μου διαφεύγει.... ;-)